ΑΦΗΣΤΕ ΤΑ ΧΟΝΤΡΑ ΠΑΙΔΙΑ ΗΣΥΧΑ
Προειδοποίηση
περιεχομένου: αναφορά
παχυσαρκίας, αναπαραγωγή μηνυμάτων από προωθητικές εκστρατείες «υγείας» που
μπορεί να ενοχλήσουν.
Σημαντική σημείωση: Στο κείμενο η λέξη «χοντρό» χρησιμοποιείται περιγραφικά και όχι ως κρίση του χαρακτήρα ή της σωματικότητας του ατόμου.
Πήγαινα τετάρτη
δημοτικού όταν μία επίσκεψή μου στον παιδίατρο με έκανε να νιώσω τόση ντροπή.
Ήταν όταν με ενημέρωσε ότι είμαι υπέρβαρη.
Θα θυμάμαι για
πάντα τα λόγια του:
«Είναι πιθανό
να συνέβη επειδή τρως πίτσες και παγωτά. Έχουν ωραία γεύση, δε λέω, αλλά σε
παχαίνουν.»
Το πρόσωπο μου
κοκκίνησε από ντροπή.
Κι εκείνος
συνέχισε να λέει:
«Φαντάσου ότι
το σώμα σου είναι φτιαγμένο από πηλό. Εάν καταφέρεις να παραμείνεις στο ίδιο
βάρος καθώς μεγαλώνεις, θα μακρύνεις. Και μόλις μεγαλώσεις θα είσαι λεπτή και
όμορφη! Τι λες; Δεν θα είναι πιο καλά έτσι;»
Έμαθα τόσα
πολλά για μένα μέσα σε μία στιγμή!
Έμαθα ότι δεν
είμαι όμορφη. Έμαθα ότι το σώμα μου είναι λάθος. Έμαθα
ότι θα έπρεπε να τα είχα καταφέρει να είμαι αλλιώς. Και επίσης έμαθα ότι είχα αποτύχει σε ένα
διαγωνισμό που δεν ήξερα καν ότι συμμετέχω.
Η αίσθηση της
αποτυχίας και της αυτο-απέχθειας που μου άφησε αυτή η συζήτηση, έβαλαν μια
θλίψη μέσα μου που θα με συνόδευε για τα επόμενα χρόνια στη ζωή μου.
Καθώς πλησιάζει
η περίοδος των εορτών, με τα εορταστικά οικογενειακά γεύματα και τα γλυκίσματα,
ανησυχώ για τα παιδιά που θα υπομείνουν παρόμοια σχόλια, σχόλια που τσακίζουν
την αυτοπεποίθηση τους, απορρίπτουν το σώμα τους και τα καλωσορίζουν σε ένα νέο
κόσμο, τον σκληρό κόσμο της επίκρισης.
Στα χρόνια της
παιδικής μου ηλικίας που ακολούθησαν μετά τον παιδίατρο, ήρθα αντιμέτωπη με μία
καταιγίδα από παρόμοιες συζητήσεις για το βάρος μου και το φαγητό μου.
Ευγενικοί και υποστηρικτικοί ενήλικες μου επεσήμαναν με κάθε ευκαιρία την
εμφανή αποτυχία μου. Και καθώς περνούσαν τα χρόνια ολοένα και περισσότερα
τρόφιμα, ήταν για μένα απαγορευμένα.
Δεν ήταν ότι
απλά δεν έπρεπε να τα φάω, ήταν σχεδόν αμαρτία και κακό να τα φάω. Τα τρόφιμα αυτά πια
ήταν ένας πειρασμός που εγώ έπρεπε να αντισταθώ. Πολλά από εκείνα τα τρόφιμα
βέβαια –αυγά, ξηροί καρποί, αβοκάντο- στη συνέχεια επέστρεψαν ως πολύτιμα
τρόφιμα για μια υγιεινή διατροφή. Εκείνη την εποχή όμως, τα τρόφιμα αυτά ήταν
μια θερμιδική καταστροφή, στον αγώνα -με κάθε κόστος- της απώλειας βάρους.
Φυτικές ίνες, βιταμίνες, μέταλλα, λιπαρά οξέα, πρωτεΐνες - όλα θυσιάστηκαν στο
βωμό του θερμιδικού ισοζυγίου. Το επίκεντρο δεν ήταν ποτέ να απολαμβάνω
θρεπτικά φαγητά και τρόφιμα, αλλά στην στέρηση και στην δύναμη της θέλησης να
αντέξω την έλλειψη των τροφίμων που θα με «πάχαιναν».
Η ζωή μου ήταν
γεμάτη από αυτο-επίκριση ενώ παράλληλα έδινα ολόκληρη παράσταση στους άλλους
για να δείξω τη δέσμευσή μου στην αλλαγή του μη αποδεκτού σώματός μου. Ο κάθε
ένας με ρωτούσε ανοιχτά για το τι έφαγα, πότε έκανα άσκηση και αν ήμουν σίγουρη
ότι τα έκανα όλα σωστά. Σε τελική ανάλυση, αν ήμουν ακόμα παχιά, ήταν προσωπικό
μου λάθος.
Το σώμα μου δεν
ήταν απλώς ένα σώμα. Αποτελούσε ένα βραχνά, μια ταλαιπωρία, ένα ενοχλητικό
πρόβλημα προς επίλυση. Μόνο αν έχανα βάρος θα μπορούσα να μην ασχολούμαι
συνέχεια με τα κιλά μου, αλλά παρ’ όλες τις προσπάθειές μου, το να χάσω βάρος
δεν έγινε ποτέ.
Όσο περισσότερο
εγώ και άλλοι προσπαθούσαμε να αλλάξουμε το μέγεθός μου, τόσο βαθύτερη γινόταν
η θλίψη μου. Σε τόσο μικρή ηλικία, είχα ανακηρυχθεί ο εχθρός στην μάχη του
έθνους για την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας και το ένιωθα βαθιά αυτό
το γεγονός. Σώματα όπως το δικό μου πλέον αντιπροσώπευαν μια επιδημία και
παιδιά σαν εμένα ήταν ο ιός, προσωποποιημένος.
Ο πόλεμος κατά
της παχυσαρκίας φάνηκε να αναδύεται, πλήρως σχηματισμένος, κοντά στα τέλη της
χιλιετίας, αλλά στην πραγματικότητα ξεκινά πολύ πιο πριν. Ο C. Everett Koop,
γενικός χειρουργός υπό την προεδρία του Ronald Reagan, έθεσε την καταπολέμηση
της παχυσαρκίας προτεραιότητα στη δεκαετία του 1980. Το 2004, σχεδόν τρία
χρόνια μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ο γενικός χειρουργός Richard
Carmona συνέκρινε τον πόλεμο κατά της παχυσαρκίας με τον πόλεμο κατά της
τρομοκρατίας. Ξαφνικά, οι άνθρωποι με παχυσαρκία και οι άνθρωποι με βαρύ σώμα
δεν ήταν μόνο γείτονες, φίλοι ή μέλη της οικογένειας - ήταν εχθροί που ο κόσμος
έπρεπε να φοβάται (μην τυχόν γίνει σαν κι εκείνους).
Ο πόλεμος κατά
της παιδικής παχυσαρκίας έφτασε στο αποκορύφωμά του το 2010 με την εθνική καμπάνια
“Let’s Move!” (Ας Kινηθούμε!), «αφιερωμένη στην επίλυση του προβλήματος της
παχυσαρκίας μέσα σε μια γενιά». Ήταν μια καμπάνια κατά της «παιδικής
παχυσαρκίας» - όχι συγκεκριμένων συνθηκών υγείας ή συμπεριφορών που μπορεί να
συμβάλουν στην υγεία. Δεν ήταν μια καμπάνια ενάντια σε τρόφιμα με χαμηλή
θρεπτική αξία ή κατά της φτώχειας που οδηγεί στην αγορά και την κατανάλωση τροφίμων
χαμηλής θρεπτικής αξίας λόγω του μειωμένου τους κόστους. Ήταν μια καμπάνια ενάντια σε
έναν τύπο σώματος - συγκεκριμένα, τους τύπους σώματος των παιδιών με βαρύ ή
μεγάλο σώμα.
Το 2012, η
πολιτεία της Γεωργίας των Η.Π.Α. ξεκίνησε μία καμπάνια που ονομαζόταν
“Strong4Life” (Δυνατός/ή για τη ζωή) με στόχο την μείωση του βάρους των παιδιών
και την μείωση της εθνικής κατάταξης της πολιτείας που είχε τη δεύτερη θέση στα
ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας. Υπό την διεύθυνση του παιδιατρικού νοσοκομείου
Children’s Healthcare της Ατλάντα, εμπνεύστηκε εν μέρει από μια προηγούμενη
καμπάνια κατά των ναρκωτικών στην οποία χρησιμοποιήθηκαν αφίσες με αστεία,
προκειμένου να προάγουν την εξάλειψη των ναρκωτικών. Αυτή τη φορά, αντί για ενήλικες με εθισμό σε ουσίες, τα αστεία στόχευαν παιδιά με βαρύ ή μεγάλο σώμα. Σοβαρές
ασπρόμαυρες φωτογραφίες χοντρών παιδιών, με λεζάντες με έντονα γράμματα να
γράφουν:
«ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ:
Το λίπος μου μπορεί να είναι αστείο για εσάς, αλλά εμένα με σκοτώνει.
Σταματήστε την παιδική παχυσαρκία.»
«ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ:
Η πρόληψη της παχυσαρκίας ξεκινά από το σπίτι.
«ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ:
Δεν με έκαναν έτσι τα βαριά μου κόκκαλα. Τα μεγάλα γεύματα με έκαναν έτσι.»
Οι αφίσες
φέρεται να προειδοποιούσαν τους γονείς για τον κίνδυνο παχυσαρκίας στη παιδική
ηλικία, αλλά σε πολλούς φάνηκε να είναι δημόσια γελοιοποίηση χοντρών παιδιών.
Το Strong4Life
έγινε μία από τις εθνικές καμπάνιες ντροπιάσματος του πάχους - και οι στόχοι
της ήταν παιδιά.
Αυτή η
διακήρυξη της επιδημίας παχυσαρκίας και του πολέμου κατά της παιδικής
παχυσαρκίας δημιουργούν μία και μόνο ερώτηση:
Πώς κάνουμε τα
χοντρά παιδιά αδύνατα;
Με άλλα λόγια, πώς να απαλλαγούμε από
τα χοντρά παιδιά;
Η εμπειρία στίγματος βάρους έχει σοβαρές συνέπειες
σε βάθος χρόνου.
Στην πλειοψηφία
τους, τα προγράμματα καταπολέμησης της παιδικής παχυσαρκίας βασίζονται στην
ντροπή και το φόβο, μέσα από μία προσέγγιση που εφιστά την προσοχή των γονιών
«μη τυχόν και παχύνει το παιδί». Από το 2017, οι μισές πολιτείες της Αμερικής
απαιτούσαν από τα σχολεία να παρακολουθούν τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) των
μαθητών. Πολλοί ζητούσαν «καρτέλες αναφοράς ΔΜΣ» που θα αποστέλλονταν στους γονείς, παρά το γεγονός ότι το 53% των γονέων δεν πιστεύουν στην πραγματικότητα
ότι οι αναφορές κατηγοριοποιούν με ακρίβεια την κατάσταση βάρους του παιδιού
τους. Και μελέτες παρατήρησης στο Αρκάνσο και στην Καλιφόρνια έδειξαν ότι η
πρακτική της προειδοποίησης των γονέων δεν φαίνεται να οδηγεί σε ατομική
απώλεια βάρους ή σε συνολική μείωση του ΔΜΣ των μαθητών. Ένα κέντρο θεραπείας
διατροφικών διαταραχών στις Η.Π.Α. χαρακτήρισε τις καρτέλες αναφοράς ΔΜΣ ως «το
μονοπάτι για το στίγμα βάρους» που πιθανότατα θα συμβάλλει στην ανάπτυξη
διαταραχών διατροφής σε μαθητές με προδιάθεση.
Αντί λοιπόν οι άνθρωποι να παρακινηθούν να φροντίσουν το σώμα
τους, το στίγμα βάρους οδηγεί σε περισσότερη απομόνωση, περισσότερη αποφυγή και
λιγότερη υποστήριξη.
Η εμπειρία
στίγματος βάρους έχει σοβαρές συνέπειες σε βάθος χρόνου. Μια μελέτη του 2012
στο περιοδικό Obesity ζήτησε από ενήλικες με βαρύ σώμα να πουν πόσο συχνά είχαν
βιώσει διάφορα γεγονότα που τους στιγματίζουν για το βάρος τους.
Το 74% των
γυναικών και το 70% των ανδρών, παρόμοιου ΔΜΣ και ηλικίας ανέφεραν ότι οι άλλοι
βγάζουν αρνητικά συμπεράσματα για εκείνους λόγω βάρους.
Το 28% των
γυναικών και το 23% των ανδρών ανέφεραν διακρίσεις στην εργασία λόγω βάρους.
Οι επιπτώσεις του στίγματος ήταν ιδιαίτερα έντονες για τα νέα άτομα, τα άτομα με αρκετά βαρύ σώμα και για εκείνα που άρχισαν να κάνουν δίαιτα από νωρίς στη ζωή τους.
Το 79% όλων των
ερωτηθέντων ανέφεραν ότι όταν βιώνουν στίγμα βάρους, τρώνε, το 74% απομονώνονται
και το 41% εγκαταλείπουν τις περιστάσεις όπου βιώνουν στίγμα βάρους ή
αποφεύγουν να ξαναβρεθούν εκεί στο μέλλον. Αντί λοιπόν οι άνθρωποι να
παρακινηθούν να φροντίσουν το σώμα τους, το στίγμα βάρους οδηγεί σε περισσότερη
απομόνωση, περισσότερη αποφυγή και λιγότερη υποστήριξη.
Παρά την άφθονη χρηματοδότηση, σε πολλές εθνικές καμπάνιες δημόσιας υγείας και σε πολλές τηλεοπτικές εκπομπές, ο πόλεμος κατά της παχυσαρκίας δεν φαίνεται να μειώνει τον ΔΜΣ των Αμερικανών. Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, από το 1999 σημειώθηκε αύξηση 39% στην παχυσαρκία ενηλίκων και 33,1% αύξηση της παχυσαρκίας στα παιδιά.
Το στίγμα
βάρους για πολλούς μπορεί να γίνει ως ένας αλλεπάλληλος φαύλος κύκλος ντροπής
για μια ζωή.
Και στέλνει ένα σαφές, θλιβερό μήνυμα σε ένα χοντρό παιδί: «Ότι ο κόσμος θα ήταν ένα καλύτερο μέρος χωρίς εκείνο.»
Ωστόσο, παρά την αποδεδειγμένη αναποτελεσματικότητά του, ο λεγόμενος πόλεμος κατά της παιδικής παχυσαρκίας μαίνεται. Εύχομαι αυτές τις γιορτές που πλησιάζουν οι γονείς και οι συγγενείς, για χάρη των παιδιών που ενημερώθηκαν ότι το σώμα τους είναι λάθος λόγω του βάρους τους, να κηρύξουν εκεχειρία σε αυτόν τον άδικο πόλεμο, και να υποστηρίξουν τα παιδιά τους στο σώμα που έχουν, όπως κι αν δείχνει.
*Ένα κείμενο της Aubrey Gordon που
γράφτηκε για τo The New York Times στις 13.11.2020, μπορείτε να το διαβάσετε εδώ
**Μετάφραση και επιμέλεια κειμένου Εμμανουέλα Λεουνάκη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου